کد مطلب:88578 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:422
برای «حلم» اهل لغت و اخلاق دو تفسیر ذكر كرده اند: 1- «الحلم ضبط النفس عن هیجان الغضب» حلم كنترل كننده نفس از هیجان قوه غضب است. 2- «الحلم هو التثبت فی الامور» حلم ثابت بودن در امور است. این تفسیر دوم نسبت به همه چیز است نه فقط غضب، یعنی اعتدال در امور كه از اعتدال قوای نفس سرچشمه می گیرد، ایستادن و حوصله كردن برای رسیدن به حقائق و عدم شتابزدگی و از جمله استقامت در مقام غضب است (نه سست شوی و نه از كوره در بروی) حلم را فضیلت و صفت حمیده ای می دانند، كه حد وسط (مهانه) و (افراط در غضب) می باشد، و این صفت از جنود عقل است، چنانكه مقابل این صفت (سفه) است كه از جنود جهل است. در حدیثی از امام صادق (ع) در كافی آمده است: حلم نشانه عقل و عدم آن نشانه ی سفاهت و بیخردی است.[1]. گفته اند در حال عصبانیت نه تصمیم، نه تنبیه، نه اقدام، كه بعدا پشیمانی دارد زیرا این سه در حال عصبانیت بی حساب است، و بدانید بعد كفاره ی آنرا پس می دهید. من بارها تجربه كرده ام كه در حال عصبانیت عقل درست كار نمی كند، و [صفحه 41] تحت تاثیر غضب قرار می گیرد و تصمیم گیری برای آن مشكل است، باید صبر كرد تا از حوزه ی عصبانیت خارج شد و سپس تصمیم گرفت. در حدیثی از علی (ع) آمده است كه قنبر غلام حضرت روزی از طرف نادانی مورد اهانت واقع شد، قنبر ناراحت شد، آمد جواب دهد، مولی فرمودند: «مهلا یا قنبر دع شاتمك مهانا ترض الرحمن و تسخط الشیطان و تعاقب عدوك فو الذی فلق الحبه و برء النسمه ما ارضی المومن ربه بمثل الحلم و لا اسخط الشیطان بمثل الصمت و لا عوقب الاحمق بمثل السكوت»، آهسته قنبر، دشنام دهنده ی خود را از روی بی اعتنائی رها كن تا پروردگار را خوشنود و شیطان را غضبناك كنی، و دشمنت را عقوبت (زیرا عقوبتی برای او بهتر از بی اعتنائی نیست) قسم به خدائی كه دانه را شكافت، و انسانها را خلق كرد، مومن راضی نمی كند، پروردگارش را به مثل حلم و ناراحت نمی كند شیطان را به مثل سكوت، و احمق و نادان هم عقوبت نمی بینند به مثل سكوت.[2]. قسم حضرت به ایجاد كننده ی دو لحظه حساس كه اوج قدرت و نمایش الهی است، حاكی از اهمیت مسئله است، باز شدن دانه و شكسته شدن دژ محكم پوسته توسط جوانه لطیف، و خلقت اعجاب آور انسان، بسیار پرمفهوم و پرمعناست، یعنی آن خدائی كه چنین قدرتی دارد، از هیچ چیز مثل حلم خوشنودتر نمی شود، چنانكه دشمن او شیطان هم از هیچ چیزی به مثل سكوت در برابر نادان، ملول و ناراحت نمی گردد.
اولین صفت حلم و بردباری شمرده شده، و حاكی از اهمیت این صفت است، ابتدا به تعریف و سپس به نقش سازنده ی این صفت در زندگی پرهیزگاران اشاره می كنیم.
صفحه 41.